ARCHiPELAGOS • IX. JÁ SE DÃO AS VOLTAS TODAS

AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS
 

ARCHiPELAGOS / Passagens
 

IX. JÁ SE DÃO AS VOLTAS TODAS
 

Nostalgia: To parápono tou metanásti (A queixa do imigrante)
 
Nostalgia: Cantar de emigração • Alegria
 

/ENGLISH/ ARCHiPELAGOS • IX. NOSTALGIA AND NOSTOS
/ΕΛΛΗΝΙΚΑ/ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ• IX. ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΤΟΣ

ARCHiPELAGOS / Passagens: o novo projeto de AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS

24. Nostalgia: To parápono tou metanasti

(A queixa do imigrante, excerto)

– Vasilis Tsitsanis
• Arranjo: Michales Loukovikas

•

Sem nada banido por todos
em terra estrangeira e hostil
viver sózinho sem ninguém, não é viver
aqui tão longe de um abraço de mãe.
 

Choram aves se lhes falta céu
seca a planta se água não tem
choro eu também, meu lindo amor, por não te ver
são tantos anos sem nunca te esquecer.

• Canto, coro: M. Loukovikas • Acordeão: M. Loukovikas / Bouzouki: Dimitris Mystakidis
Contrabaixo: António Quintino / Flauta de bisel: Harris Lambrakis / Guitarra portuguesa: Ricardo Parreira
Piano: Filipe Raposo / Violino: Kyriakos Gouventas / Violoncelo: Catarina Anacleto

•

• Vasilis Tsitsanis, Rebético, Bouzouki: ver ARCHiPELAGOS • VI. NA TAVERNA DO PORTO.
 

 

25. Nostalgia: Cantar de emigração

a. Run-Run se fue pa’l norte (excerto)

– Violeta Parra

b. To parápono tou metanásti (A queixa do imigrante)

– Vasilis Tsitsanis
• Adaptação: Amélia Muge

c. Cantar de emigração (excerto)

– Rosalía de Castro (Adaptação para português de José Niza) / J. Niza

Citações: Sodade (Armando Soares) & provérbio português

• Arranjo: Michales Loukovikas, A. Muge

•

Sodade / Run-Run se fue…
Sodade / Este parte…
Sodade dess nha terra… / todos se vão…
 

Quem parte saudades leva, / Quem fica saudades tem.
 

Este parte, aquele parte, / e todos, todos se vão.
Galiza, ficas sem homens / que possam cortar teu pão.
 

Sodade / Run-Run se fue…
Sodade / pa’l Norte… / saudade!
Sodade dess nha terra, sodade!
No sé cuándo vendrá / saudade!
Vendrá para el cumpleaños
de nuestra soledad.

• Canto: Paló, Mariana Abrunheiro, Rita Maria, A. Muge, Catarina Moura, Teresa Campos,
M. Loukovikas / Coro: Maria Monda, Cramol, Rui Vaz, José Manuel David, Pedro Casaes
• Acordeão: M. Loukovikas / Contrabaixo: António Quintino / Flauta de bisel, ney: Harris Lambrakis
Guitarra: Dimitris Mystakidis / Guitarra portuguesa: Ricardo Parreira / Percussão: José Salgueiro
Piano: Filipe Raposo / Violino: Kyriakos Gouventas / Violoncelo: Catarina Anacleto

•

• Violeta Parra (1917-1967): nome incontornável da música popular Chilena, mas também de toda a américa latina, desenvolve uma intensa actividade como cantautora, etnomusicologista e folclorista, a que acrescenta a de artista plástica, também inspirada em temas e modos de expressão tradicionais; pioneira da Nova Canção Chilena, recolhe, cataloga, renova e reinventa a tradição musical do seu país, cuja influência se alastra e amplia para além do Chile; compõe ainda temas de cariz combativo e comprometido com a defesa dos oprimidos e explorados (La carta, Rin del Angelito); conjuga um sentido de vida individual e de responsabilidade social solidária, com uma capacidade de expressão poética e musical muito raras (Gracias a la vida, Volver a los 17, Run run se fue pa’l norte); é chamada por muitos de “Mãe do Povo latino- americano” mas é, de facto, uma referência para todo o mundo. • Rosalía de Castro (1837-1885): poeta e escritora galega, é considerada a fundadora daliteratura galega moderna; a sua primeira obra – Cantares Galegos, 1863 – escrita na sua própria língua (quando estava extinta como língua escrita) marca o começo de uma nova era para a poesia de expressão galega, sendo a base do Rexurdimento (“Ressurgimento”) da sua literatura; o feriado local de 17 de Maio (data em que Rosalía assina e dedica essa obra ao município espanhol de Fernán Caballero) constituiu-se, em 1963, como Dia das Letras Galegas. Muitos dos poemas do seu primeiro livro são glosas de cantigas populares, que denunciam a miséria, a pobreza e a emigração massiva a que os galegos (à semelhança dos portugueses) são obrigados a recorrer. A sua obra, por mostrar um lado consciente de si no seu contexto e simultaneamente um outro, desafiador das fronteiras do ser, enquadra-se no movimento romântico. O Cantar de emigração (de que aqui se canta um excerto) corresponde à última parte do seu longo poema ¡Pra a Habana!, traduzido e adaptado para português pelo autor da música, José Niza. • Original do excerto inserido em Nostalgia – Cantar de Emigração: ¡Pra a Habana! (Para Havana!) – Éste vaise i aquél vaise, / e todos, todos se van./ Galicia, sin homes quedas / que te poidan traballar. • José Niza (1938-2011): compositor, médico e político socialista português, deputado da Assembleia da República em várias legislaturas, promove e colabora em diversas iniciativas e diplomas legislativos relacionados com Direitos de Autor, Protecção da Música Portuguesa, Redução do Imposto sobre Importação de Instrumentos musicais, entre outros. É autor da letra da canção E depois do adeus, (uma das senhas desencadeadoras das operações militares do 25 Abril de 1974, que levaram ao final da ditadura em Portugal); compõe Cantar de emigação, com poema de Rosalía de Castro, que adapta para português. • Armando Soares (1920-2007): comerciante da Praia Branca, na ilha de São Nicolau (Cabo-Verde), é autor do tema Sodade, composto nos anos 50 do século XX, na despedida de uns amigos que iam embarcar para S. Tomé e Príncipe, como contratados a prazo, para roças de cacau e de café, onde por norma eram tratados como escravos; o dilema ‘quero ficar’ – ‘tenho de partir’, de todos os emigrantes da pobreza e da esperança, é descrito de modo simples e emotivo em Sodade; após a interpretação de Cesária Évora, passou a ter o valor de representação das gentes e da cultura de Cabo-Verde, com peso de ‘Hino’ não-oficial deste arquipélago.

Rosalía de Castro, mural

26. Alegria

– José Saramago / Giorgos Andreou
• Adaptação: Amelia Muge, António José Martins / Arranjo: G. Andreou

•

Já ouço gritos ao longe / Já diz a voz do amor
A alegria do corpo / O esquecimento da dor
 

Já os ventos recolheram / Já o verão se nos oferece
Quantos frutos quantas fontes / Mais o sol que nos aquece
 

Já colho jasmins e nardos / Já tenho colares de rosas
E danço no meio da estrada / As danças prodigiosas
 

Alegria!
 

Já os sorrisos se dão / Já se dão as voltas todas
Ó certeza das certezas / Ó alegria das bodas

• Canto, coro: A. Muge • Guitarra portuguesa: Ricardo Parreira
Orquestra de cordas palhetadas ‘Thanassis Tsipinakis’ do município de Patras

•

• José Saramago (1922-2010): escritor português; Prémio Camões (1995), o mais importante prémio literário da língua portuguesa e Prémio Nobel de Literatura (1998); com um estilo comunicativo e vivaz, familiar ao dos contos populares da tradição oral, entende que a melhoria da condição humana passa pela generosidade e a abertura aos sentimentos do amor, pelo que é profundamente crítico de instituições como a Igreja Católica, a União Europeia ou o Fundo Monetário Internacional; defensor intransigente dos Direitos Humanos, a sua vida é marcada por diversas polémicas, uma das quais o leva a ir viver para fora de Portugal (em 1992, o governo português, ordena a remoção do Evangelho segundo Jesus Cristo da candidatura ao Prémio Literário Europeu, alegando ser religiosamente ofensivo); escolhe Lanzarote: uma das ilhas do Arquipélago das Canárias (Espanha), onde fica a morar até ao fim da vida. • Giorgos Andreou (1961): compositor e letrista grego, e também técnico de som; explorou a relação da música grega com as linguagens musicais do ocidente e do oriente; os numerosos ciclos de canções que gravou, são ‘fruto’ dessas pesquisas musicais, em que tanto utiliza os seus próprios textos, como os de importantes poetas e letristas gregos. Colabora com frequência com a Orquestra de Cordas Palhetadas ‘Thanasis Tsipinakis’ do município de Patras. Desde 2000, actua como diretor artístico pro bono do Festival Astypalaia. Compõe música para cinema e teatro. No verão de 2016, apresenta ‘Diário de bordo III’, um trabalho sinfônico com letras tiradas do trabalho, com o mesmo nome, do laureado com o Prémio Nobel, Giorgos Seferis.

• >> ARCHiPELAGOS • X. O QUE AS ONDAS CONTAM
• << ARCHiPELAGOS • VIII. EM TEMPO DE INDIGÊNCIA

Advertisements

ARCHiPELAGOS • IV. PENAS DE AMOR O QUE SÃO?

AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS
 

ARCHiPELAGOS / Passagens
 

IV. PENAS DE AMOR O QUE SÃO?
 

A tentação • Dédyke a selánna / Lua desceu, mergulhou
 

/ENGLISH/ ARCHiPELAGOS • IV. WHAT IS TO SUFFER FROM LOVE?

/ΕΛΛΗΝΙΚΑ/ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • IV. ἜΡΟΣ, ΓΛΥΚΥΠΙΚΡΟΝ ὌΡΠΕΤΟΝ

ARCHiPELAGOS / Passagens: o novo projeto de AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS

07. A tentação

– Hélia Correia / Amélia Muge
• Arranjo: Filipe Raposo

•

Dizei minha mãe, contai-me / Como é feita a tentação?
Será pessoa malina / Que me espreite numa esquina
E me tome o coração?
 

Que cuidados, que canseiras / Que portas aperreadas
Ai senhora, que há la fora / Que nos tem aqui cercadas?
 

Que malas artes se escondem / Sob uma saia comprida?
O que há dentro de mim / Que me faz correr assim
Como que um perigo de vida?
 

Dizei minha mãe, contai-me / Penas de amor o que são?
Se são penas de penar / Se nos levantam no ar
Como as garras de um falcão?
 

Se há um beco sem saída / Onde fica a sua entrada?
Ó mãe, contai-me um segredo / Que eu nem sei se tenho medo
Ou se tremo de apressada?

• Canto: A. Muge • Contrabaixo: António Quintino / Piano: F. Raposo

•

• Hélia Correia: ver ARCHiPELAGOS • VIII. EM TEMPO DE INDIGÊNCIA.

Hélia Correia

08. Dédyke a selánna / Lua desceu mergulhou
Poemas fragmentados: A lua baixou, Sentidos divididos, Eros
(também adaptados para português por Amélia Muge)

– Safo / Michales Loukovikas
• Adaptação / Arranjo: M. Loukovikas

•

Lua desceu mergulhou / vão-se as Plêiades, é tarde
a noite avançou, já não ’spero nada, / sózinha aqui deitada.
 

Em mim a ralhar / duas razões a qu’rer ganhar.
 

Amor, amor me faz assim tremer,
cobra de amargo mel que não sei vencer.
Amor, amor arrasa feito vento,
que quando passa deixa tudo desfeito.

• Canto: A. Muge / Coro: Rita Maria, Catarina Anacleto, Maria Monda, A. Muge •
Clarino: Manos Achalinotópoulos / Contrabaixo: António Quintino / Guitarra: Dimitris Mystakidis
Ney: Harris Lambrakis / Percussão: José Salgueiro / Piano: Filipe Raposo
Violino: Kyriakos Gouventas / Violoncelo: C. Anacleto

•

Safo, fresco, Pompeia

• Safo (c. 630 – c. 570 a.C.): Psappha em dialecto eólico, nativa de Lésbos, a maior poetisa lírica da Grécia arcaica, frequentemente chamada de “a Poetisa” (tal como Homero era chamado de “o Poeta”), enquanto Platão a saúda como “a décima musa”; embora a sua poesia seja conhecida e muito admirada na antiguidade, a maior parte dos seus poemas sobrevive apenas em fragmentos, sobretudo por as suas antologias terem sido queimadas pelas autoridades eclesiásticas da Igreja cristã, que desaprovava a sua moral. • Plêiades: as nove estrelas (sete filhas e seus pais) que fazem parte da constelação do Touro; ‘arquipélago de estrelas’, é um dos grupos estelares mais próximos da Terra e o mais óbvio, mesmo a olho nu, em ambos os hemisférios. O nome das “sete irmãs divinas” (o Sete-Estrelo português) vem do antigo helénico, provavelmente de πλέειν (pléein – “navegar”), talvez devido ao papel que desempenhavam na delimitação da temporada de navegação no mar Mediterrâneo. • Eros: o principal dos Erotes – filhos alados de Afrodite que dominam as várias facetas do amor – é o deus do amor incondicional, da união, da afinidade, da procriação. Alguns mitos também referem um outro Eros: deus primordial, força de junção e união, ao contrário de Caos (o primeiro a surgir no universo, a mais antiga das formas de consciência divina), que é força de catabolismo que gera por cisão.

•

Imagem do céu num disco em bronze de Nebra, na Alemanha, uma das mais antigas representações conhecidas do cosmos (1600 a.C.)
As Plêiades estão na parte superior direita.

Safo (pronta para… “descer e mergulhar”
na cama), de Charles Gleyre

Dédyke a selanna (Lua desceu mergulhou) – este tema é resultado da conjugação de três de poemas de Safo (A Lua baixou, Sentidos divididos, Eros), de que se conhecem apenas fragmentos; o primeiro, com o mesmo nome e que dá o título ao tema, é também alvo da análise de Cornelius Castoriadis, aqui adaptada e apresentada em jeito de ‘chaves de leitura’: ‘Dedyke’ (verbo dyō) – mergulhou (na Grécia os astros não se põem: mergulham. /’selanna’ – a lua/ ‘a lua e as Plêiades já mergulharam’ – no início da primavera as Plêiades põem-se antes da meia-noite / Safo fala da tristeza que é estar só no seu leito / ‘ōra’ ou ‘hōra’ – hora; mas também estação do ano, momento apropriado, estar na sua hora – na altura em que alguma coisa atinge o máximo da sua bondade e beleza; essa ‘hōra’ é o auge da juventude / assim, a força do poema assenta na palavra ‘ōra’, que conjuga vários significados: primavera – tempo dos amantes – horas da juventude que se perdem na solidão.
Cornelius Castoriadis (1922-1997): grego, com cidadania francesa, filósofo, pensador político, crítico social, psicanalista praticante, renomado sovietologista, economista e grande conhecedor da cultura da Grécia Antiga (chaves de leitura de excertos de um poema de Safo); considerado como um dos maiores expoentes da filosofia do século XX, é cofundador da lendária revista-grupo Socialisme ou Barbarie (1948-1967), de grande influência na altura dos acontecimentos do Maio de 68, em Paris; é reconhecido como um filósofo da autonomia por ser um teórico e grande defensor do conceito de autonomia política, que desenvolve ao longo de toda a sua vida.!!

• >> ARCHiPELAGOS • V. CANSAÇO DE SER
• << ARCHiPELAGOS • III. MACARONÉSIA

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • IX. ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΤΟΣ

AMÉLIA MUGE & ΜΙΧΑΛΗΣ ΛΟΥΚΟΒΙΚΑΣ
 

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ / Δίαυλοι
 

 

IX. ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΤΟΣ
 

Νοσταλγία: Το παράπονο του μετανάστη • Τραγουδώντας την ξενιτιά
 
Ευθυμία / Αλεγρία
 

/PORTUGUÊS/ ARCHiPELAGOS • IX. JÁ SE DÃO AS VOLTAS TODAS
/ENGLISH/ ARCHiPELAGOS • IX. NOSTALGIA AND NOSTOS

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ / Δίαυλοι: το νέο εγχείρημα των AMÉLIA MUGE & ΜΙΧΑΛΗ ΛΟΥΚΟΒΙΚΑ

24. Νοσταλγία: Το παράπονο του μετανάστη (απόσπασμα)

– Βασίλης Τσιτσάνης
• Ενορχήστρωση: Μιχάλης Λουκοβίκας

•

Σαν απόκληρος γυρίζω
στην κακούργα ξενιτιά,
περιπλανώμενος, δυστυχισμένος,
μακριά απ’ της μάνας μου την αγκαλιά.
 

Κλαίνε τα πουλιά για αέρα
και τα δέντρα για νερό,
κλαίω καρδούλα μου κι εγώ για σένα
που έχω χρόνια αχ! να σε ιδώ.

• Φωνή, φωνητικά: Μ. Λουκοβίκας • Ακορντεόν: Μ. Λουκοβίκας / Βιολί: Κυριάκος Γκουβέντας
Κ. μπάσο: António Quintino / Μπουζούκι: Δημήτρης Μυστακίδης / Πιάνο: Filipe Raposo
Πορτογαλική κιθάρα: Ricardo Parreira / Τσέλο: Catarina Anacleto / Φλογέρα: Χάρης Λαμπράκης

•

• Βασίλης Τσιτσάνης, Ρεμπέτικο, Μπουζούκι: βλέπε ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • VI. Η ΤΑΒΕΡΝΑ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ.
 

 

25. Νοσταλγία: Τραγουδώντας την ξενιτιά

α. Run-Run se fue pa´l norte (απόσπασμα)

– Violeta Parra

β. Το παράπονο του μετανάστη

– Βασίλης Τσιτσάνης
• Διασκευή: Amélia Muge

γ. Cantar de emigração (απόσπασμα)

– Rosalía de Castro (απόδοση στα πορτογαλικά: José Niza) / J. Niza

Μνείες: Sodade (Armando Soares) & πορτογαλική παροιμία

• Ενορχήστρωση: Μιχάλης Λουκοβίκας, A. Muge

•

Ξενιτιά – Λεν πως πάει…
Ξενιτιά – κι άλλος πάει…
Ξενιτιά, αχ! πατρίδα αχ! ξενιτιά…
 

Κι αν φεύγουν, αχ! κι αν μένουν
τους τρώνε οι μαύροι καημοί.
 

Αυτός πάει, ο άλλος πάει
κι όλοι θα ξενιτευτούν.
Πατρίδα, σου λείπουν οι άνδρες
να οργώσουν, ψωμί να γευτούν.
 

Ξενιτιά – Λεν πως πάει…
Ξενιτιά – … στον βορρά…
Ξενιτιά, την πατρίδα νοσταλγώ.
… Πίσω πότε θα ’ρθεί;
Θά ’ρθει στα γενέθλια της μαύρης μοναξιάς.

• Φωνές: Paló, Mariana Abrunheiro, Rita Maria, A. Muge, Catarina Moura, Teresa Campos,
Μ. Λουκοβίκας / Φωνητικά: Maria Monda, Cramol, Rui Vaz, José Manuel David, Pedro Casaes
• Ακορντεόν: Μ. Λουκοβίκας / Βιολί: Κυριάκος Γκουβέντας / Κιθάρα: Δημήτρης Μυστακίδης
Κ. μπάσο: António Quintino / Κρουστά: José Salgueiro / Νέυ, Φλογέρα: Χάρης Λαμπράκης
Πιάνο: Filipe Raposo / Πορτογαλική κιθάρα: Ricardo Parreira / Τσέλο: Catarina Anacleto

•

• Violeta Parra (1917 – 1967): Χιλιανή τραγουδοποιός, εθνομουσικολόγος, λαογράφος, και εικαστικός, πρωτοπόρος τού Χιλιανού νέου τραγουδιού (Nueva canción chilena), που έδωσε νέα πνοή στην ντόπια λαϊκή μουσική, με την σφαίρα επιρροής του να επεκτείνεται πολύ πέρα από την Χιλή. Αναγνωρίστηκε ως η Μητέρα τής λαϊκής μουσικής τής Λατινικής Αμερικής. • Rosalía de Castro (1837 – 1885): διακεκριμένη ποιήτρια και συγγραφέας τής Γαλικίας, σημαντική μορφή τού ντόπιου ρομαντικού κινήματος, γνωστού ως Rexurdimento (Αναγέννηση). Η ποίησή της, στα γαλικιανά, χαρακτηρίζεται από saudade, έναν σχεδόν απροσδιόριστο συνδυασμό νοσταλγίας, καημού και μελαγχολίας. • José Niza (1938 – 2011): Πορτογάλος συνθέτης, γιατρός, και σοσιαλιστής πολιτικός. • Armando Soares (1920 – 2007): συνθέτης από το Πράσινο Ακρωτήρι, δημιουργός τού περίφημου Sodade, που αναφέρεται στη μετανάστευση μιας ομάδας εργατών από το Πράσινο Ακρωτήρι στο São Tomé, όπου τους φέρθηκαν σαν σκλάβους, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας Salazar.

Rosalía de Castro, τοιχογραφία

26. Ευθυμία / Alegria

– José Saramago / Γιώργος Ανδρέου
• Προσαρμογή: Amelia Muge, António José Martins / Ενορχήστρωση: Γ. Ανδρέου

•

Ακούω κραυγές μακριά
Φωνή γλυκιά τής αγάπης
Η ευθυμία τής σάρκας
Η λησμοσύνη τού πόνου
 

Οι ανέμοι τραβηχτήκαν
Μας προσφέρεται το θέρος
Τόσα φρούτα και ανάβρες
Συν η θέρμη αυτού του ήλιου
 

Δένω γιασεμί και νάρδους
Έχω και κολιέ από ρόδα
Και χορεύω μες στον δρόμο
Τους υπέροχους χορούς
 

Ευθυμία! Αλεγρία!
 

Τα χαμογέλια που δίνω
Τα πηγαινέλα τέλειωσαν
Βεβαιότητα βεβαία
Ω ευθυμία των γάμων

• Φωνή, φωνητικά: A. Muge • Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων τού Δήμου Πατρέων
Πορτογαλική κιθάρα: Ricardo Parreira

•

• José Saramago (1922 – 2010): Πορτογάλος συγγραφέας, που τιμήθηκε το 1998 με το Βραβείο Nobel Λογοτεχνίας. Τα έργα του, συχνά αλληγορικά, παρουσιάζουν τα ιστορικά γεγονότα με ανατρεπτική σκοπιά, τονίζοντας τον ανθρώπινο παράγοντα. Υπήρξε αναρχικός κομμουνιστής και άθεος, υπερασπιζόμενος την αγάπη ως μέσο βελτίωσης τής ζωής τού ανθρώπου. Ωστόσο, επικρίθηκε από θεσμούς όπως η Καθολική Εκκλησία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με τους οποίους διαφωνούσε σε πολλά ζητήματα. Το 1992, ο Aníbal Cavaco Silva, τότε πρωθυπουργός τής Πορτογαλίας, διέταξε την αφαίρεση του Κατά Ιησού Χριστόν Ευαγγελίου από τον διαγωνισμό για το Αριστείον Βραβείο, με τον ισχυρισμό πως προσβάλλει την θρησκεία. Δυσαρεστημένος από αυτήν την πολιτική λογοκρισία τού έργου του, ο Saramago αυτοεξορίστηκε στο ισπανικό νησί Lanzarote, στα Κανάρια, όπου έζησε το υπόλοιπο της ζωής του. • Γιώργος Ανδρέου: συνθέτης, στιχουργός, και ηχολήπτης, που διερεύνησε την σχέση τής ελληνικής μουσικής με δυτικά και ανατολικά μουσικά ιδιώματα. Συνέθεσε πολλούς κύκλους τραγουδιών, μελοποιώντας και άλλους Έλληνες ποιητές και στιχουργούς. Έγραψε επίσης μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Το 2016 παρουσίασε το Ημερολόγιο καταστρώματος Γ’, ένα συμφωνικό έργο πάνω σε ποίηση του νομπελίστα Γιώργου Σεφέρη από το ομώνυμο έργο του. Συνεργάζεται συχνά με την Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων τού δήμου Πατρέων. Από το 2000 προσφέρει αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες του ως καλλιτεχνικός διευθυντής τού Φεστιβάλ τής Αστυπάλαιας.

• >> ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • X. ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ
• << ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • VIII. ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΝΔΕΙΑΣ

ARCHiPELAGOS • IX. NOSTALGIA AND NOSTOS

AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS
 

ARCHiPELAGOS / Passages
 

IX. NOSTALGIA AND NOSTOS
 

Nostalgia: To Parápono tou Metanásti (A Migrant’s Yearning)
 
Nostalgia: Cantar de Emigração / Singing of Emigration
 
Alegria / Jubilation
 

/PORTUGUÊS/ ARCHiPELAGOS • IX. JÁ SE DÃO AS VOLTAS TODAS
/ΕΛΛΗΝΙΚΑ/ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ• IX. ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΤΟΣ

ARCHiPELAGOS / Passages: AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS’ new project

24. Nostalgia: To Parápono tou Metanásti

(A Migrant’s Yearning, excerpt)

– Vasilis Tsitsanis
• Arranged by Michales Loukovikas

•

Like an outcast I’m drifting about
in this evil, hostile foreign land,
wandering all around, blue, so unhappy
so far away I’m from my mother’s hug.
 

Birds cry in despair for air
and trees for water so they’ll grow,
I also cry, sweetheart, the blues for your eyes,
I haven’t seen them for many years.

• Voice, vocals: M. Loukovikas • Accordion: M. Loukovikas / Bouzouki: Dimitris Mystakidis
Cello: Catarina Anacleto / D. Bass: António Quintino / Piano: Filipe Raposo
Portuguese guitar: Ricardo Parreira / Recorder: Harris Lambrakis / Violin: Kyriakos Gouventas

•

• Vasilis Tsitsanis, Rebetiko, Bouzouki: see ARCHiPELAGOS • VI. IN A HARBOUR’S TAVERN.
 

 

25. Nostalgia: Singing of Emigration

a. Run-Run se Fue pa´l Norte (excerpt)

– Violeta Parra

b. To Parápono tou Metanásti

– Vasilis Tsitsanis
• Adapted by Amélia Muge

c. Cantar de Emigração (excerpt)

– Rosalía de Castro (adapted into Portuguese by José Niza) / J. Niza

Citations: Sodade (Armando Soares) & a Portuguese proverb

• Arranged by Michales Loukovikas, A. Muge

•

I long – They say he’s gone…
I long – The other goes…
I long for my homeland…
Everyone goes…
 

Departing or staying back home,
The pain is there in your heart.
 

This one goes, the other goes
and everyone goes abroad,
Galicia, you’re left with no souls
to work and toil your soil.
 

I long – They say he’s gone…
I long – … gone up North…
I long for my homeland, oh, I long!
… I ignore when he’ll be back
He’ll be for the day of birth
of our own solitude.

• Voices: Paló, Mariana Abrunheiro, Rita Maria, A. Muge, Catarina Moura, Teresa Campos,
M. Loukovikas / Vocals: Maria Monda, Cramol, Rui Vaz, José Manuel David, Pedro Casaes
• Accordion: M. Loukovikas / Cello: Catarina Anacleto / D. Bass: António Quintino
Guitar: Dimitris Mystakidis / Ney, Recorder: Harris Lambrakis / Percussion: José Salgueiro
Piano: Filipe Raposo / Portuguese guitar: Ricardo Parreira / Violin: Kyriakos Gouventas

•

• Violeta Parra (1917 – 1967): a Chilean songwriter, ethnomusicologist, folklorist, and visual artist, who pioneered the Chilean New Song (Nueva canción chilena), a renewal and reinvention of local folk music that extended its sphere of influence well beyond Chile, being acknowledged as the Mother of Latin American folk. • Rosalía de Castro (1837 – 1885): a prominent Galician poet and writer, an important figure of the local Romantic movement, known as the Rexurdimento (Renaissance). Her poetry, in Galician, is marked by saudade, an almost ineffable combination of nostalgia, longing and melancholy. Our excerpt is from her poem ¡Pra a Habana! (To Havana!); the original in Galician is as follows: Éste vaise i aquél vaise, / e todos, todos se van, / Galicia, sin homes quedas / que te poidan traballar. • José Niza (1938 – 2011): a Portuguese composer, doctor, and socialist politician. • Armando Soares (1920 – 2007): a Cape Verdean composer, author of the famous song Sodade, which refers to the migration of a group of contract laborers from Cape Verde to São Tomé, where they were treated as slaves, during the Salazar dictatorship.

Rosalía de Castro, mural

26. Jubilation / Alegria

– José Saramago / Giorgos Andreou
• Adapted by Amelia Muge, António José Martins / Arranged by G. Andreou

•

I can hear shouts in the distance
Speaking the voice of love
How jubilant is the body
Leaving behind all pain
 

Winds have fled to their shelters
Summer is offering itself
So many fruits also fountains
Plus the sun that’s warming us
 

I gather jasmins and spikenards
Necklaces made up of roses
And I dance in streets and alleys
All of the prodigious dances
 

Jubilation! Alegria!
 

Already smiles have been given
All the turns by now have been taken
Oh certainty of all certainties
Oh jubilation of weddings

• Voice, vocals: A. Muge • Plucked Strings Orchestra of Patras Municipality
Portuguese guitar: Ricardo Parreira

•

• José Saramago (1922 – 2010): a Portuguese writer and recipient of the 1998 Nobel Prize in Literature. His works, often allegoric, present subversive perspectives on historic events, emphasizing the human factor. A libertarian communist and atheist, he defended love as an instrument to improve the human condition. He was criticized, however, by institutions such as the Catholic Church, the European Union and the International Monetary Fund, with whom he disagreed on various issues. In 1992, Aníbal Cavaco Silva, then Prime Minister of Portugal, ordered the removal of The Gospel According to Jesus Christ from the Aristeion Prize‘s competition, claiming it was religiously offensive. Dismayed by this political censorship of his work, Saramago went into exile on the Spanish island of Lanzarote, in the Canaries, where he lived the rest of his life. • Giorgos Andreou: a Greek composer, lyricist, and sound engineer, who explored the relation of Greek music to Western and Eastern musical idioms. He composed numerous song cycles, based on other Greek poets and lyricists, as well. He also wrote music for the theatre and the cinema. In 2016 he presented his Logbook III, a symphonic work with lyrics taken from the Nobelist Giorgos Seferis’ homonymous poetic work. He worked with the Plucked Strings Orchestra of the Municipality of Patras several times. Since 2000 he serves as the pro bono artistic director of the Festival of Asypalaea, an Aegean island in the Dodecanese.

• >> ARCHiPELAGOS • X. SEA WAVES TELLING TALES
• << ARCHiPELAGOS • VIII. IN TIMES OF INDIGENCE

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • IV. ἜΡΟΣ, ΓΛΥΚΥΠΙΚΡΟΝ ὌΡΠΕΤΟΝ

AMÉLIA MUGE & ΜΙΧΑΛΗΣ ΛΟΥΚΟΒΙΚΑΣ
 

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ / Δίαυλοι
 

 

IV. ἜΡΟΣ, ΓΛΥΚΥΠΙΚΡΟΝ ὌΡΠΕΤΟΝ
 

Ο πειρασμός • Δέδυκε ἀ σελάννα / Έδυσε η σελήνη
 

/PORTUGUÊS/ ARCHiPELAGOS • IV. PENAS DE AMOR O QUE SÃO?

/ENGLISH/ ARCHiPELAGOS • IV. WHAT IS TO SUFFER FROM LOVE?

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ / Δίαυλοι: το νέο εγχείρημα των AMÉLIA MUGE & ΜΙΧΑΛΗ ΛΟΥΚΟΒΙΚΑ

07. Ο πειρασμός

– Hélia Correia / Amélia Muge
• Ενορχήστρωση: Filipe Raposo

•

Για πες μου, μανούλα, μίλα μου,
Τι είναι αυτός ο πειρασμός;
Μπορεί ένας με τόση κακία
Που κοιτάζει απ’ τη γωνία
Να μου κλέψει την καρδιά;
 

Τι θα πρέπει να προσέξω,
Ποιες πόρτες απαγορευμένες;
Τι να υπάρχει εκεί έξω
Και μας έχει εδώ κλεισμένες;
 

Τι βοτάνια είναι κρυμμένα
Κάτω από ρούχα μακριά;
Μέσα μου τι έχω εγώ
Που με κάνει έτσι να ζω
Λες κι ο χάρος θα με πάρει;
 

Για πες μου, μανούλα, μίλα μου,
Τι είναι του έρωτα ο πόνος;
Μπορεί πόνος μιας ποινής
Ή σαν απογειωθείς
Λες και σε άρπαξε αετός;
 

Σε αδιέξοδο αν βρεθώ
Πώς την είσοδο θα βρω;
Αχ, λύσε μου μια απορία
Που δεν ξέρω αν έχω φοβία
Ή δεν θέλω να κρατηθώ;

• Φωνή: A. Muge • Κ. μπάσο: António Quintino / Πιάνο: F. Raposo

•

• Hélia Correia: βλέπε ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • VIII. ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΝΔΕΙΑΣ.

Hélia Correia

08. Δέδυκε ἀ σελάννα
Σπαράγματα ποιημάτων: Δέδυκε ἀ σελάννα, Δίχα τὰ νοήματα, Ἔρος

– Σαπφώ (και πορτογαλικά: Amélia Muge) / Μιχάλης Λουκοβίκας
• Προσαρμογή/Ενορχήστρωση: Μ. Λουκοβίκας

•

Δέδυκε μὲν ἀ σελάννα
καὶ Πληΐαδες, μέσαι δὲ
νύκτες, πάρα δ’ ἔρχετ’ ὤρα,
ἔγω δὲ μόνα κατεύδω – ἔγω μόνα κατεύδω.
 

Οὐκ οἶδ’ ὄττι θέω
δίχα μοι τὰ νοήματα.
 

Ἔρος δηὖτέ μ’ ὀ λυσιμέλης δόνει
γλυκύπικρον ἀμάχανον ὄρπετον.
Ἔρος δ’ ἐτίναξέ μοι φρένας,
ὠς ἄνεμος κὰτ’ ὄρος δρύσιν ἐμπέτων.

Σαπφώ, νωπογραφία στην Πομπηία

Έδυσε πια η σελήνη
κι οι Πλειάδες, είναι μεσάνυχτα
πώς περνάει ο χρόνος,
κι εγώ μονάχη ξαπλώνω – εγώ μόνη ξαπλώνω.
 

Δεν ξέρω πια τι θέλω
νοήματα διχασμένα.
 

Ο έρως πάλι λυσιμελής με πάλλει
γλυκόπικρο ανίκητο ερπετό.
Ο έρως μ’ έχει αναστατώσει,
σαν άνεμος που πέφτει με ορμή στις δρύες.

• Φωνή: A. Muge / Φωνητικά: Rita Maria, Catarina Anacleto, Maria Monda, A. Muge
• Βιολί: Κυριάκος Γκουβέντας / Κιθάρα: Δημήτρης Μυστακίδης / Κλαρίνο: Μάνος Αχαλινωτόπουλος
Κ. μπάσο: António Quintino / Κρουστά: José Salgueiro / Νέυ: Χάρης Λαμπράκης
Πιάνο: Filipe Raposo / Τσέλο: C. Anacleto

•

Σαπφώ, του Charles Mengin (1877)

• Σαπφώ (ή Ψάπφα στην ντόπια αιολική διάλεκτο της Λέσβου, ± 630 – ± 570 ΠΚΕ): η σπουδαιότερη λυρική ποιήτρια της αρχαϊκής Ελλάδας που συχνά αποκαλούνταν η Ποιήτρια, όπως και ο Όμηρος ήταν ο Ποιητής, ενώ για τον Πλάτωνα ήταν η δέκατη Μούσα. Αν και τα ποιήματά της ήταν πασίγνωστα και τόσο αγαπητά στην αρχαιότητα, ό,τι μας μένει είναι μάλλον σπαράγματα, πρωτίστως επειδή το ήθος της δεν ήταν της αρεσκείας των ιθυνόντων τής Χριστιανικής Εκκλησίας που έριχναν τις ανθολογίες της στην πυρά. • Πλειάδες (πούλια): αστρικό αρχιπέλαγος, ένα από τα κοντινότερα στη γη αστρικά σμήνη που είναι και το πιο ευδιάκριτο με γυμνό μάτι στον νυχτερινό ουρανό. Το όνομα των επτά θείων αδελφών προέρχεται πιθανόν από το ρήμα πλέειν, λόγω του ρόλου τους στην οριοθέτηση της εποχής ναυσιπλοΐας στη Μεσόγειο. • Έρως: ο θεός τού έρωτα, της αγάπης. Περιλαμβάνεται στους φτερωτούς συναφείς θεούς, τους Έρωτες. Κάποιοι μύθοι τον καθιστούν αρχέγονο θεό, ενώ σύμφωνα με άλλους μύθους ήταν γιος τής Αφροδίτης.

•

Εκφραστικά μέσα τής ποιήσεως
Ανέκδοτες σημειώσεις (αποσπάσματα)

– Κορνήλιος Καστοριάδης

Η Σαπφώ (έτοιμη να ξαπλώσει, να… δύσει),
του Charles Gleyre

Δέδυκε, του ρήματος δύω, σημαίνει βούλιαξε, βυθίστηκε. Στην Ελλάδα των 200 κατοικημένων νησιών και των περίπου 15.000 χιλιομέτρων ακτογραμμών, ο ήλιος, η σελήνη και τ’ αστέρια δεν κατεβαίνουν: βουτούν στη θάλασσα. Σελάννα είναι βέβαια η σελήνη. Σε έναν Έλληνα όμως, η σελάννα παραπέμπει αμέσως στο σέλας, το φως. Την ώρα που μιλά η Σαπφώ, είναι μεσάνυχτα, η Σελήνη και οι Πλειάδες έχουν ήδη βυθιστεί. Αυτή η ένδειξη επαρκεί για να προσδιορίσουμε πότε γράφτηκε το ποίημα. Είναι άνοιξη – και μάλιστα στην αρχή της – γιατί τότε οι Πλειάδες δύουν πριν από τα μεσάνυχτα. Αβίαστα, βλέπουμε τον νυχτερινό ουρανό να περιστρέφεται, τη Σελήνη και τις Πλειάδες να έχουν ήδη δύσει, κι αυτήν τη γυναίκα, ενδεχομένως ερωτευμένη με κάποιον που δεν είναι εκεί, ίσως όχι ερωτευμένη αλλά πάντως γεμάτη πόθους, η οποία, στο μέσον τής νύχτας, δεν μπορεί να κοιμηθεί και λέει τον πόνο της που είναι μόνη στο κρεβάτι. Η Σαπφώ είναι ξαπλωμένη, και η ώρα περνά. Τί είναι ώρα; Ο μεταφραστής φυσικά θα αποδώσει τη λέξη ως ώρα. Στα ελληνικά όμως ώρα σημαίνει και την εποχή (ήδη στον Όμηρο), έννοια που διατηρείται διά μέσου των αλεξανδρινών και βυζαντινών χρόνων. Ώρα επίσης είναι και η στιγμή κατά την οποία ένα πράγμα είναι της ώρας, που είναι πραγματικά ωραίο, είναι συνεπώς για τους ανθρώπους ο ανθός τής νιότης. Τί λέει λοιπόν η Σαπφώ; Η Σελήνη και οι Πλειάδες έδυσαν, / είναι μεσάνυχτα, εποχή, ώρα, νιότη / παρέρχονται κι εγώ κοιμάμαι μόνη. Η κορύφωση της έντασης του ποιήματος είναι ακριβώς αυτή η λέξη, ώρα, που συνδυάζει περισσότερες της μιας σημασίες: είναι άνοιξη – η εποχή των ερώτων – οι ώρες περνούν και η νεότητα της Σαπφώς μάταια αναλώνεται, αφού δεν υπάρχει κανείς στο κρεβάτι της…

Μπρούντζινος ουράνιος δίσκος από τη Nebra, της Γερμανίας: από τις αρχαιότερες αναπαραστάσεις τού κόσμου (1600 ΠΚΕ). Οι Πλειάδες είναι πάνω δεξιά.

• >> ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • V. Η ΚΟΠΩΣΗ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ
• << ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • III. ΜΑΚΑΡΟΝΗΣΙΑ

ARCHiPELAGOS • IV. WHAT IS TO SUFFER FROM LOVE?

AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS
 

ARCHiPELAGOS / Passages
 

IV. WHAT IS TO SUFFER FROM LOVE?
 

Temptation • Dédyke a Selánna / The Moon Has Set Down
 

/PORTUGUÊS/ ARCHiPELAGOS • IV. PENAS DE AMOR O QUE SÃO?

/ΕΛΛΗΝΙΚΑ/ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • IV. ἜΡΟΣ, ΓΛΥΚΥΠΙΚΡΟΝ ὌΡΠΕΤΟΝ

ARCHiPELAGOS / Passages: AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS’ new project

07. Temptation

– Hélia Correia / Amélia Muge
• Arranged by Filipe Raposo

•

Oh, speak to me, mother, pray tell me,
What’s temptation, how may it be?
There’ll be some wicked person
Who will spy on me in some corner
And then take my heart away?
 

What precautions, what endeavours,
What doors, closed and restrictive?
Oh, my lady, what’s it out there
That has put us here confined?
 

What kind of foul arts are hidden
Underneath so long a skirt?
What is there inside me
That compels me run like this
As if my life is in danger?
 

Oh, speak to me, mother, pray tell me,
What is to suffer from love?
Is it suffering from pain
Or to be raised in the air
As if by a falcon’s claws?
 

In an alley that is blind
Where the entrance can be found?
Oh, mother, tell me a secret,
I don’t know if I’m afraid
Or I’m trembling in my haste?

• Voice: A. Muge • D. Bass: António Quintino / Piano: F. Raposo

•

• Hélia Correia: see ARCHiPELAGOS • VIII. IN TIMES OF INDIGENCE.

Hélia Correia

08. Dédyke a Selánna / The Moon Has Set Down
Fragmentary poems: The Moon Has Set Down, Meanings Are Divided, Eros

– Sappho (also in Portuguese: Amélia Muge) / Michales Loukovikas
• Adapted/Arranged by M. Loukovikas

•

The moon has sunk setting down
with the Pleiades, it is around
midnight, time is slipping by
while I am lying down alone.
 

I know not what I aspire for
meanings in me are divided.
 

Eros trembles and shakes my limbs again
a bittersweet invincible serpentine.
Eros has blown up my mind,
a mountain wind falling hard upon the oak trees.

• Voice: A. Muge / Vocals: Rita Maria, Catarina Anacleto, Maria Monda, A. Muge • Cello: C. Anacleto
Clarino: Manos Achalinotópoulos / D. Bass: António Quintino / Guitar: Dimitris Mystakidis
Ney: Harris Lambrakis / Percussion: José Salgueiro / Piano: Filipe Raposo / Violin: Kyriakos Gouventas

•

Sappho, fresco in Pompeii

• Sappho (or Psappha in her native Aeolic dialect of Lesbos, c. 630 – c. 570 BCE): the greatest lyric poet of archaic Greece who was often referred to as the Poetess, just as Homer was called the Poet, while Plato hailed her as the tenth Muse. Although her poetry was well-known and greatly admired in antiquity, most of it survives only in fragments, mainly because the Christian Church disapproved of her morals and the ecclesiastical authorities burned her anthologies. • Pleiades: a star archipelago, one of the nearest star clusters to Earth and the one most obvious to the naked eye in the night sky. The name of the seven divine sisters comes from ancient Hellenic, probably from πλέειν, pléein (to sail), due to the role they played in delimiting the sailing season in the Mediterranean Sea. • Eros: the Greek god of love, and one of the winged love gods, the Erotes. Some myths make him a primordial god, while in others he is the son of Aphrodite.

•

A bronze sky disk from Nebra, Germany, is one of the oldest known representations of the cosmos (1600 BCE).
The Pleiades are top right.

Notes on Some Poetic Resources
Unpublished (excerpts)

– Cornelius Castoriadis

Sappho (ready to lie or… set down), by Charles Gleyre

Dedyke, from the verb dyō, means has plunged. In Greece, with its 200 inhabited islands and around 15,000 kilometers of coastline, the sun, moon, and stars do not go down; they plunge. Selanna is the moon, of course. But for a Greek, selanna immediately suggests selas, light. When Sappho is speaking, it is midnight, the moon and the Pleiades have already plunged. This indication would almost suffice to date the writing of the poem. It is springtime – and actually early springtime – for that is when the Pleiades set before midnight. Effortlessly, we see the night sky revolving, the moon and the Pleiades already set, and this woman, perhaps in love with someone who is not there, or perhaps not in love but full of desires in any case, and who, in the middle of the night, unable to fall asleep, tells of her sadness at being alone in her bed. Sappho has lain down, and the ōra passes. What is ōra [hōra in other Greek dialects]? The translator naturally renders hōra as hour, derived from that Greek root, via Latin. But hōra in Greek also means season, already so in Homer, and this sense persists through Alexandrian and Byzantine times. Ηōra is also the time when a thing is at its hour, when it is truly fine and lovely; therefore, for human beings, it is the acme of youth. What, then, does Sappho say? The Moon and the Pleiades / have plunged, it is the middle / of the night; season, hour, youth go away / and I lay in bed alone. The force of the poem peaks precisely in that word, ōra, which conjoins several meanings. It is springtime – the season of lovers – hours going by and Sappho’s youth is wasting away in vain since she has no one in her bed…

• >> ARCHiPELAGOS • V. WEARINESS OF BEING
• << ARCHiPELAGOS • III. MACARONESIA

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • III. ΜΑΚΑΡΟΝΗΣΙΑ

AMÉLIA MUGE & ΜΙΧΑΛΗΣ ΛΟΥΚΟΒΙΚΑΣ
 

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ / Δίαυλοι
 

 

III. ΜΑΚΑΡΟΝΗΣΙΑ

(Μακάρων Νῆσοι)
 

Εκεί μεσοπέλαγα • Χορός τού σταριού • Παλλόμενο μοιρολόι
 

/PORTUGUÊS/ ARCHiPELAGOS • III. MACARONÉSIA

/ENGLISH/ ARCHiPELAGOS • III. MACARONESIA

ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ / Δίαυλοι: το νέο εγχείρημα των AMÉLIA MUGE & ΜΙΧΑΛΗ ΛΟΥΚΟΒΙΚΑ

04. Εκεί μεσοπέλαγα

– Παραδοσιακά Καναρίων & Αζορών, Amélia Muge
• Ενορχήστρωση: António José Martins, A. Muge

•

Ελεύθερη απόδοση:

“Με γέννησε η θάλασσα, ο νονός μου ήταν σαργός,
κι αν μετράω θα στο πει ο νονός μου ο αρχηγός.”
 

Λες και ξεφύτρωσαν από το πουθενά, εκεί μεσοπέλαγα,
ζωγραφισμένα απ’ το χέρι των κυμάτων.
 

Μακαρονησία…
 

Γη πέρα απ’ τα πέρατα του κόσμου, αρχιπελάγη από λάβα,
αλλά και γη με αγάπες και καημούς.
 

Η Μαριάννα απ’ τη Μαδέρα έχει μάνα Αργεντινή,
πάντα φέρνει στα Κανάρια μια αλυσίδα μαροκινή.
 

“Τράβα κουπί μες στη βαρκούλα απ’ τις Αζόρες,
τράβα μακριά, βαρκούλα μου.”

• Φωνή: A. Muge / Φωνητικά: Maria Monda, A. Muge • Βιολί: Κυριάκος Γκουβέντας
Braguesa κιθάρα: A. Muge / Κλαρίνο: Μάνος Αχαλινωτόπουλος / Κ. μπάσο: António Quintino
Κρουστά: José Salgueiro, A. Muge / Νέυ: Χάρης Λαμπράκης / Πιάνο: Filipe Raposo

•

• Μακαρονησία: τέσσερα αρχιπελάγη τού βόρειου Ατλαντικού στ’ ανοιχτά των ακτών Αφρικής κι Ευρώπης. Πρόκειται για τις Αζόρες και τη Μαδέρα, που ανήκουν στην Πορτογαλία, τα Κανάρια, που είναι τμήμα τής Ισπανίας, και το Πράσινο Ακρωτήρι. Το όνομα Μακαρονησία προέρχεται από τον ελληνικό όρο Μακάρων Νῆσοι που χρησιμοποιούσαν οι γεωγράφοι αναφερόμενοι στα Ηλύσια νησιά δυτικά των Ηρακλείων Στηλών (Στενό Γιβραλτάρ). Κατά τον Ησίοδο, ήταν ο επίγειος παράδεισος, ο τόπος των ηρώων, τα Ηλύσια Πεδία. Τα τοποθετούσαν στο δυτικό πέρας τής γης, δίπλα στον ποταμό Ωκεανό που, κατά τους αρχαίους, έρεε πέριξ τής γης. Ο Στράβων τα ταύτιζε με τα νησιά των Εσπερίδων.

Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων, του Ιερώνυμου Μπος (τρίπτυχο)

05. Χορός τού σταριού

– Παραδοσιακό Καναρίων, Amélia Muge
• Ενορχήστρωση: António José Martins, A. Muge

•

Ελεύθερη απόδοση:

“Μιαν αμμούδα έχει ο Juan, θέλει να σπείρει στάρι,
στην κορυφή το σπέρνει, στην θάλασσα θερίζει.”
 

Μακαρονησία…
 

Ένα δρακόδενδρο που χάθηκε απ’ τον χορό τού ανέμου,
πήδηξε μες στην θάλασσα ακούγοντας Cesária.

 

Μακάρων Νῆσοι…

• Φωνές: Rita Maria, A. Muge / Φωνητικά: Maria Monda, A. Muge, Μιχάλης Λουκοβίκας
• Βιολί: Κυριάκος Γκουβέντας / Κλαρίνο: Μάνος Αχαλινωτόπουλος / Κ. μπάσο: António Quintino
Κρουστά: José Salgueiro, A. Muge / Νέυ: Χάρης Λαμπράκης / Πιάνο: Filipe Raposo

•

Δρακόδενδρο (Dracaena draco)

• Δρακόδενδρο, ή Dracaena draco (δράκαινα δράκος): φυτό ενδημικό στα αρχιπελάγη τής Μακαρονησίας. Μπορεί να ζήσει για εκατοντάδες χρόνια και να γίνει μεγάλο δένδρο, όμως είναι ευάλωτο λόγω της καταστροφής τού φυσικού του περιβάλλοντος: το βρίσκεις σχετικά εύκολα στα Κανάρια, όμως σπανίζει στη Μαδέρα και στο μεγαλύτερο μέρος των Αζορών. Είναι σύμβολο του νησιού τής Τενερίφης. • Cesária Évora (1941 – 2011): τραγουδίστρια από το Πράσινο Ακρωτήρι, που την φώναζαν ξυπόλυτη diva, γιατί εμφανιζόταν χωρίς παπούτσια, γνωστή και ως Βασίλισσα της Μόρνας, αφού υπήρξε η κορυφαία ερμηνεύτριά της διεθνώς. Η morna είναι ένα είδος μουσικής και χορού που στην πατρίδα της θεωρείται εθνική μουσική και συνήθως παίζεται με cavaquinho (είδος μικρής κιθάρας), κλαρίνο, ακορντεόν, βιολί, πιάνο, και κιθάρα.

Η Cesária σε χαρτονόμισμα των 2000 escudos τού Πράσινου Ακρωτηρίου

06. Παλλόμενο μοιρολόι

– Amélia Muge
• Ενορχήστρωση: Μιχάλης Λουκοβίκας, António José Martins

•

Ελεύθερη απόδοση:

Πάντοτε με τη morna, ακούμε μια φωνή να τραγουδά τη γη,
την ομορφιά της, που είναι περιουσία της μοναδική.
 

Άδει η Cesária και βρέχει, της στέρφας γης ο πόθος,
άδει η Cesária, φυσάει, παλλόμενο μοιρολόι.

• Φωνή: A. Muge / Φωνητικά: Maria Monda, A. Muge • Βιολί: Κυριάκος Γκουβέντας
Κιθάρα: Δημήτρης Μυστακίδης / Κ. μπάσο: António Quintino / Κρουστά: José Salgueiro, A. Muge
Νέυ: Χάρης Λαμπράκης / Πιάνο: Filipe Raposo

•

Η σπείρα και το άστρο, σύμβολα των Γουάντσε, των αυτοχθόνων των Καναρίων που είχαν κάποια συγγένεια με τους Βέρβερους

• >> ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • IV. ἜΡΟΣ, ΓΛΥΚΥΠΙΚΡΟΝ ὌΡΠΕΤΟΝ
• << ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • II. ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΠΗΛΟ

ARCHiPELAGOS • III. MACARONESIA

AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS
 

ARCHiPELAGOS / Passages
 

III. MACARONESIA
 
Macárōn Nẽsoe, Fortunate Isles
 

Out There Amid the Sea • Wheat Dance • Swinging Lament
 

/PORTUGUÊS/ ARCHiPELAGOS • III. MACARONÉSIA

/ΕΛΛΗΝΙΚΑ/ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ • III. ΜΑΚΑΡΟΝΗΣΙΑ

ARCHiPELAGOS / Passages: AMÉLIA MUGE & MICHALES LOUKOVIKAS’ new project

04. Out There Amid the Sea

– Traditional songs of the Canaries and the Azores, Amélia Muge
• Arranged by António José Martins, A. Muge

•

“Well, I was born in the sea / and my godfather was a sargo
and if I matter or don’t matter / my godfather’s here to say.”
 

It seems they came out of nowhere / out there amid the vast sea
drawn by the hand of big waves, / I wonder what they would say,
while dancing they love to make rounds / to depart and to return.
 

Macaronesia…
 

A land that people say / is beyond the end of the world,
archipelagos of lava / of fears, frights and enigmas,
but also a land of lovers / with their sighs and affections.
 

Mariana from Madeira, / her mother’s from Argentina,
when visiting the Canaries / Moroccan bracelets she carries.
 

“Row in a row, / rowing boat from Azores,
row far, my little rowing boat.
Row in a row, / rowing boat with four oars.”

• Voice: A. Muge / Vocals: Maria Monda, A. Muge • Braguesa guitar: A. Muge
Clarino: Manos Achalinotópoulos / D. Bass: António Quintino / Ney: Harris Lambrakis
Percussion: José Salgueiro, A. Muge / Piano: Filipe Raposo / Violin: Kyriakos Gouventas

•

• Macaronesia: a group of four archipelagos in the North Atlantic off the coast of Africa and Europe. It consists of the Azores and Madeira, belonging to Portugal, the Canaries, being a part of Spain, and Cape Verde. The name is derived from the Hellenic term Μακάρων Νῆσοι (Macárōn Nẽsoe, or Fortunate Isles, Isles of the Blessed), used by geographers for the Elysian islands to the west of the Pillars of Heracles (Strait of Gibraltar). They were semi-legendary isles in the Western (Atlantic Ocean) near the encircling River Oceanus, a winterless earthly paradise, which for the poet Hesiod were the Elysian Fields, inhabited by Greek heroes. Strabo identified them with the isles of the Hesperides.

The Garden of Earthly Delights, by Hieronymus Bosch (triptych)

05. Wheat Dance

– Traditional song of the Canaries, Amélia Muge
• Arranged by António José Martins, A. Muge

•

“Don Juan Periñal’s got a sandy land,
a grain of wheat he wishes to sow,
he sows on the hilltop, he reaps in the sea.”
 

Macaronesia…
 

“That’s how he sows it, and tills it, and loads it,
and that’s how my love teaches me how to dance.
That’s how he sifts it, and grinds it, and eats it,
and that’s how my love teaches me how to dance.”
 

A dragon tree that was lost in / the chorus of blowing wind
sprang up and fell in the sea / hearing perhaps, well, who knows,
maybe the voice of Cesária / was the reason why he fell.
 

Macárōn Nẽsoe…

• Voices: Rita Maria, A. Muge / Vocals: Maria Monda, A. Muge, Michales Loukovikas •
Clarino: Manos Achalinotópoulos / D. Bass: António Quintino / Ney: Harris Lambrakis
Percussion: José Salgueiro, A. Muge / Piano: Filipe Raposo / Violin: Kyriakos Gouventas

•

Dracaena draco (Dragon tree)

• Dragon tree or Dracaena draco (from the Greek δράκαινα δράκος, female/male dragon): a plant native to the archipelagos of Macaronesia. It can live for hundreds of years, producing large trees, but it is vulnerable, due to the destruction of its habitat: it is relatively common in the Canaries, but rare in Madeira and most of the Azores. It is a symbol of the island of Tenerife. • Cesária Évora (1941 – 2011): a singer from Cape Verde, known as the Queen of Morna and also nicknamed the Barefoot Diva for performing without shoes. She has been the best internationally famous singer of morna, a music and dance genre considered as her homeland’s national music, often played with cavaquinho, clarinet, accordion, violin, piano, and guitar.

Cesária Évora on a 2000 escudos banknote of Cape Verde

06. Swinging Lament

– Amélia Muge
• Arranged by Michales Loukovikas, António José Martins

•

While listening to a morna / a voice will set the tone
singing of our land and how it feels / to be away from home.
 

While listening to a morna / a voice will set the tone
singing of our land, her awesome beauty, / her only real gemstone.
 

Cesária sings while raining, / this arid land starts dreaming,
Cesária sings, winds blowing, / her moving swinging lament.
 

Oh, let them pass…

• Voice: A. Muge / Vocals: Maria Monda, A. Muge • D. Bass: António Quintino
Guitar: Dimitris Mystakidis / Ney: Harris Lambrakis / Percussion: José Salgueiro, A. Muge
Piano: Filipe Raposo / Violin: Kyriakos Gouventas

•

The spiral and the star, symbols of the Guanches, the Berber-related aboriginal inhabitants of the Canaries

• >> ARCHiPELAGOS • IV. WHAT IS TO SUFFER FROM LOVE?
• << ARCHiPELAGOS • II. SONGS OF CLAY