iii) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
.
28. ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΠΑΡΑΠΛΟΥΣ
/ENGLISH/ 28. THE MAKING OF THE MEDITERRANEAN PERIPLUS
του Μιχάλη Λουκοβίκα
-
“… ΞΕΚΙΝΑΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΝΔΙΑ με τον Ravi Shankar, πάει στους Άραβες με τα ούτια τους, ακολουθεί μετά η Ανδαλουσία και το flamenco – και, άμα λάχει, ρίχνει και κανέναν Jimi Henrdix!”…
Ravi Shankar
Αυτή ήταν η απάντηση ενός στελέχους τού 9,58 fm, στην ερώτηση ενός νέου διευθυντή ραδιοφωνίας τής ΕΡΤ3 για το τι παίζω στον Μεσογείου παράπλου, αφού είχε εντυπωσιαστεί από τις επιδόσεις ακροαματικότητας της εκπομπής, έχοντας ἀνὰ χεῖρας τ’ αποτελέσματα σχετικής έρευνας: αν το στέλεχος αυτό είχε περιλάβει τους… Πέρσες, τον Bach και τον Beethoven, τη Λατινική Αμερική και την jazz, θα ήταν πιο κοντά σε μια εύστοχη συνοπτική περιγραφή!
Ο Μεσογείου παράπλους γεννήθηκε το 1998, όταν μου ανακοινώθηκε ότι στο εξής θα έχω καθημερινή εκπομπή (την προηγούμενη διετία είχα εβδομαδιαίες: Αναζητώντας τον Ὀρφέα, και Flamenco: το ρεμπέτικο της Ανδαλουσίας, όπου μετέφραζα το βιβλίο τού Donn Pohren, Η τέχνη τού flamenco, συγκρίνοντας τα δυο είδη). Προβληματίστηκα για το τι ακριβώς επρόκειτο να κάνω στη νέα καθημερινή εκπομπή, κι αποφάσισα να… κάνω την τρέλα μου, συνεχίζοντας κατά κάποιον τρόπο την στήλη μου στην εφημερίδα Θεσσαλονίκη, Μεσογείου παράπλους, παίζοντας αποκλειστικά μουσική απ’ το προσωπικό μου αρχείο.
Αποφάσισα, ἐν ὀλίγοις, να παρουσιάσω στο κοινό το υλικό που συγκέντρωνα χρόνια τώρα, όχι μόνον αγοράζοντας δίσκους (περιορισμένες οι δυνατότητες: τότε έκοβα από το φαγητό, για ν’ αποκτήσω μουσική τροφή), αλλά κι επίσης αντιγράφοντας από φίλους (σε όποιο σπίτι πήγαινα, έψαχνα τη δισκοθήκη, κι έπειτα δανειζόμουν κάποιους δίσκους). Μιλάμε, σημειωτέον, για την π.Δ. (προ Διαδικτύου) εποχή, όταν όχι μόνον δεν υπήρχε free downloading, αλλά και οι πληροφορίες γύρω από τη “μουσική τού κόσμου” ήταν πράγματι δυσεύρετες. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφερα να συγκεντρώσω ένα αξιοσέβαστο αρχείο.
Χώρισα το αρχείο σε δυο κατηγορίες (Ανατολή / Δύση), και αρίθμησα δίσκους και κασέτες (με ελληνικούς αριθμούς η Ανατολή, με αραβικούς η Δύση). Μετά επινόησα τρόπους να βγαίνουν τυχαία κάποιοι αριθμοί, για να εξαλείψω το υποκειμενικό στοιχείο στην επιλογή τής μουσικής: αυτοί οι… τυχεροί αριθμοί αντιστοιχούσαν σε κομμάτια και των δυο κατηγοριών (έτσι ώστε να υπάρχει ισορροπία ανάμεσά τους), ενώ τέλος τσέκαρα οτιδήποτε έπαιζα για να μην το ξαναπαίξω – εκτός και αν ήταν επιθυμία ακροατών. (Δεν νομίζω πως υπάρχει κανείς άλλος τρελός στον κόσμο που να κάνει εκπομπές με αυτόν τον τρόπο! Ούτε και, φυσικά, αν κάποιος άλλος ακολουθήσει την παραπάνω συνταγή, να μπορέσει να δημιουργήσει έναν νέο Μεσογείου παράπλου)…
Nina Simone και Σωτηρία Μπέλλου
Ο καθείς αντιλαμβάνεται πως, ἐν πολλοῖς, τα μουσικά κομμάτια που έβγαζε η “κληρωτίδα” κάθε άλλο παρά σχετικά ήταν μεταξύ τους. Τότε, λοιπόν, άρχιζε η διαδικασία “εκλογίκευσης”: έπρεπε να δημιουργηθούν δρομολόγια, γέφυρες, και να βρεθούν οι πληροφορίες για κάθε κομμάτι, έτσι ώστε να είναι το ταξίδι απρόβλεπτο, μα και ουσιαστικό, γοητευτικό και ψυχαγωγικό (απεχθανόμουν, βλέπετε, το “στυλάκι” να παίζω Nina Simone μετά από τη Σωτηρία Μπέλλου). Προσθέστε σε όλα αυτά την ψηφιοποίηση των κομματιών που δεν ήταν σε φόρμα CD. Πρέπει εδώ να ευχαριστήσω δημόσια – για τη συμβολή του στον τομέα αυτόν – τον Γιώργο Ανδρέου (που όταν άκουσε κάποιες εκπομπές μου, γύρισε και μου είπε: “Είσαι πολύ μπροστά…” – κι εγώ τον κοίταζα σαν χαζός, γιατί δεν καταλάβαινα τότε τι εννοούσε).(1)
- (1) Είναι εντυπωσιακό πως η δουλειά μου ως ραδιοφωνικός παραγωγός βελτίωσε την εργασία μου ως παραγωγός μουσικής! Η πείρα που αποκόμισα, δημιουργώντας γέφυρες ανάμεσα στις διάφορες κουλτούρες και τα είδη μουσικής στην εκπομπή, κεφαλαιοποιήθηκε κατά την τελική επεξεργασία τής μελοποίησής μου της ποίησης του Άρη Αλεξάνδρου (Το Χρυσάφι τ’ Ουρανού): η δουλειά μου, διαρκείας 78 λεπτών, είναι ουσιαστικά ένα κομμάτι, άσχετα αν πρόκειται για ένα ταξίδι από τη Δύση στην Ανατολή, όπου εμπλέκονται πολλές τεχνοτροπίες. Με δυο λόγια, το ραδιόφωνο μ’ έκανε καλύτερο μουσικό! Είμαι πάλι υπόχρεος στον Γιώργο Ανδρέου, επειδή με βοήθησε στην χρήση τού προγράμματος Finale, κατά την τελική επεξεργασία τής μουσικής μου… Κι όταν άρχισε η περιπέτειά μου στην Πορτογαλία, σε συνεργασία με την Amélia Muge, είχα την άνεση να περιηγούμαι σε τρόπους και κουλτούρες, με Περίπλους στο Αρχιπέλαγος…
Όλη αυτή η προεργασία ήταν απαραίτητη για κάθε Μεσογείου παράπλου. Αν τυχόν αναρωτιέστε ποιες ήταν οι προσδοκίες μου, περίμενα – να σας πω την αλήθεια – να με σταματήσουν σε δυο-τρεις μήνες, λόγω… έλλειψης ακροατών! Εξάλλου, είχα “κοπεί” δυο φορές στον 102 fm (ΕΡΤ3). Φανταστείτε την έκπληξή μου όταν έμαθα πως η εκπομπή είχε “μεγάλο σουξέ”! Οφείλω να ευχαριστήσω όλους τους ακροατές για την πολύχρονη συμπαράστασή τους και τη μεγάλη χαρά που μου χάρισαν. Όπως, μάλιστα, διεπίστωσα από τηλεφωνήματά τους, ο Μεσογείου παράπλους είχε απήχηση σε όλες τις ηλικίες (από μαθητές ως και συνταξιούχους), ή σε όλα τα κοινωνικά και μορφωτικά στρώματα (από τους απλούς εργαζόμενους του δημοτικού ως τους διανοούμενους).(2)
- (2) Ό Μεσογείου παράπλους, σημειωτέον, είναι αφιερωμένος στον Ὅμηρο, τον Ἡρόδοτο, και τους ακροατές τής εκπομπής.
Ludwig van Beethoven
Έχω να θυμάμαι πάρα πολλά: καθηγητές πανεπιστημίου να χειροκροτούν την ικανότητά μου στην εκλαΐκευση, ή σπουδαστές μουσικολογίας να ζητούν την γνώμη μου για διάφορα μουσικολογικά θέματα· λάτρεις τής δυτικής κλασικής μουσικής να μ’ ευχαριστούν, επειδή τους είχα ανοίξει την πόρτα ενός άλλου, τεράστιου μουσικού σύμπαντος, αυτού της Ανατολής, ή και της γήινης, αδρής λαϊκής τέχνης· κάποιους που επισκέφθηκαν χώρες τής Ανατολής και είπαν σε όσους συνάντησαν εκεί: “Ξέρετε, στην Ελλάδα ακούμε μουσική τής πατρίδας σας στο ραδιόφωνο”· ακόμη και άλλους με σοβαρά ψυχικά προβλήματα, που βρήκαν κάποια λύση ακούγοντας Μεσογείου παράπλου… Όμως, αυτό που θα θυμάμαι πάντα είναι το τηλεφώνημα ενός απλού, λαϊκού ανθρώπου ο οποίος, έχοντάς μου πια μεγάλη εμπιστοσύνη, μου είπε:
-
“Ρε, φίλε, πολύ σε πάω! Για χάρη σου, γουστάρω ως και τον Beethoven!”…
Periplus CD 